“योगनिद्रा, अभ्यंग आणि ध्यान: शारीरिक-मानसिक आरोग्यासाठी वैज्ञानिक पद्धतींनी सिद्ध झालेले आयुर्वेदिक उपाय”

  • Post author:
  • Post category:blog
  • Post comments:0 Comments

१० मिनिटांच्या योगनिद्रेने डोपामाइनमध्ये सुमारे ६०% वाढ होते, हे एक विलक्षण संशोधन आहे. योगनिद्रेमुळे मनःशांती मिळते आणि मानसिक स्थैर्याचा अनुभव येतो. मसाजनंतर एंडॉर्फिन्स नावाच्या हार्मोन्समध्ये लक्षणीय वाढ होते, ज्यामुळे शरीरातील वेदना आणि ताण कमी होतो. आयुर्वेदात अभ्यंगाला रोजच्या जीवनात महत्त्व दिले आहे. संवाहन, म्हणजेच अंग दाबून घेण्याला “प्रीतिकर” म्हटलं जातं कारण हे प्रेमाची अनुभूती देते.

ध्यानामुळे शरीरात आनंद उत्पन्न करणारे अ‍नंदामाइड नावाचे द्रव्य नैसर्गिकरित्या स्रवते, ज्याचं रसायन तत्त्व भांगेसारख्या द्रव्यांमध्ये देखील आढळते. ध्यानामुळे हा स्राव वाढतो, ज्यामुळे नैसर्गिक आनंद आणि मानसिक शांतता अनुभवता येते.

मानवी फुफ्फुसांची क्षमता साधारणतः ४ लिटर असते, पण सरासरी भारतीय त्यापैकी फक्त १.५ लिटरच श्वास घेतात. प्राणायामाने फुफ्फुसांची क्षमता वाढते आणि त्यामुळे शरीरात ऑक्सिजनचा पुरवठा सुधारतो.

वरील सर्व संशोधनं उपलब्ध असून, यावर चर्चा करणारे लोक सहसा स्वतः संशोधन शोधून काढण्याचा प्रयत्न करत नाहीत हे एक मजेशीर निरीक्षण आहे.

  • वैद्य परीक्षित शेवडे (आयुर्वेद वाचस्पति)

“योगनिद्रा, अभ्यंग और ध्यान: शारीरिक-मानसिक स्वास्थ्य के लिए वैज्ञानिक रूप से सिद्ध आयुर्वेदिक उपचार”

10 मिनट की योगनिद्रा से डोपामाइन में लगभग 60% की वृद्धि होती है, यह एक अद्भुत शोध है। योगनिद्रा से मानसिक शांति मिलती है और मानसिक स्थिरता का अनुभव होता है। मालिश के बाद एंडॉर्फिन्स नामक हार्मोन में महत्वपूर्ण वृद्धि होती है, जिससे शरीर के दर्द और तनाव में कमी आती है। आयुर्वेद में अभ्यंग (मालिश) को दैनिक जीवन में महत्वपूर्ण माना गया है। संवाहन, यानी शरीर को दबाकर मालिश करने को “प्रीतिकर” कहा जाता है, क्योंकि यह प्रेम और अपनापन उत्पन्न करता है।

ध्यान के कारण शरीर में आनंद उत्पन्न करने वाला अ‍नंदामाइड नामक पदार्थ प्राकृतिक रूप से स्रवित होता है, जो आमतौर पर भांग जैसे पदार्थों में पाया जाता है। ध्यान से इसका स्राव बढ़ता है, जिससे स्वाभाविक आनंद और मानसिक शांति का अनुभव होता है।

मानव फेफड़ों की क्षमता लगभग 4 लीटर होती है, लेकिन औसत भारतीय इसका केवल 1.5 लीटर ही उपयोग कर पाते हैं। प्राणायाम से फेफड़ों की क्षमता बढ़ती है और शरीर में ऑक्सीजन की आपूर्ति बेहतर होती है।

उपरोक्त सभी शोध उपलब्ध हैं और इस पर चर्चा करने वाले लोग अक्सर खुद शोध खोजने का प्रयास नहीं करते, यह एक दिलचस्प अवलोकन है।

वैद्य परीक्षित शेवड़े (आयुर्वेद वाचस्पति)

“Yoganidra, Abhyanga and Meditation: Scientifically Proven Ayurvedic Remedies for Physical-Mental Health”

10 minutes of Yoga Nidra can increase dopamine levels by about 60%, which is a remarkable finding. Yoga Nidra brings mental calmness and a sense of mental stability. After a massage, the levels of endorphins—the hormones responsible for reducing pain and stress—show significant growth. Ayurveda gives importance to Abhyanga (oil massage) in daily life. Samvahan, which refers to gentle pressing and massaging of the body, is termed “Preetikar,” meaning it invokes feelings of love and care.

Meditation naturally increases the secretion of anandamide, a substance that produces happiness, which is also found in substances like cannabis. Through meditation, this secretion is enhanced, leading to natural joy and mental peace.

The human lungs have a capacity of about 4 liters, but on average, most Indians use only 1.5 liters of it. Regular Pranayama (breathing exercises) can help increase this capacity, improving the oxygen supply in the body.

All of these findings are based on available research, and it’s amusing to observe that those demanding to “see the research” often don’t actively seek it out themselves.

  • Vaidya Parikshit Shevde (Ayurveda Vachaspati)

Leave a Reply